Bioskopi kojih više nema: prvi stalni beogradski bioskop

Kada sam pisala jedan od prošlih tekstova, glavna tema bila je pojava “pokretnih slika” u Beogradu. Svakako, o jednoj od prvih zgrada gde su krajem 19.tog veka premijerno pokazivana svetska ostvarenja, možete čitati ovde.

Danas ću vam približiti prvi stalni bioskop, odnosno bioskop koji je prvi dobio stalno stanište u Beogradu.

Pod vođstvom Svetozara Botorića, tadašnjeg vlasnika hotela “Paris“ u Beogradu, na Bezistanu, otvorena je zasebna sala pod nazivom “Grand“, a sa namenom stalnog prikazivanja bioskopskih projekcija. Godina u kojoj je ovaj događaj označio ozbiljniji napredak srpske kinematografije bila je 1908.

Tačan datum je, zbog nedostatka važećih sačuvanih zapisa iz tog perioda, nemoguće utvrditi, ali zahvaljujući angažmanu poznate istoričarke filma, Bose Slijepčević, najpribližniji datum koji je moguće uzeti kao validan, navodi se 13. decembar.

Što se tiče samog izgleda sale u kojoj je smešten bioskop, smeštena je u parteru restorana hotela. Imala je 120 stolova, a samo platno je bilo postavljeno po sredini sale, tako je bilo moguće pratiti sa obe strane. Kako bi svi prisutni videli ono što se prikazuje, često je, u toku projekcije, platno bilo polivano vodom. Sala je, poput celog hotela, imala parno grejanje, električno osvetljenje, ventilaciju i telefon.

U ovom bioskopu, Botorić je prikazao prvi srpski film, čiji je bio producent. Pored njega, film potpisuje i čiča Ilija Stanojević, koji je radom na prvom srpskom filmu postao prvi srpski režiser.

Navedeni film nosi naziv “Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa.“ ili kraće "Karađorđe" Sniman je većim delom u Beogradu, a kao godina prikazivanja se uzima 1911., što je bio ogroman početni korak srpske kinematografije. 

U tom periodu, potpisan je ugovor za projekcije filmova produkcijske kuće na svetskom glasu “Braća Pate”. Poreklom ova kuća bila je iz Francuske, a ugovor je potpisan za srpsko i bugarsko tržište. Za potrebe prevoda je angažovan stručni, licencirani tumač stranih jezika; dok je muzičku pratnju činio klavir koji se nalazio u toj sali.

Sala je dugo vremena nakon toga korišćena za različite skupove, premijere i projekcije domaćih i stranih filmskih ostvarenja Pored toga, vrlo često je, sa dvorišne strane, ovaj objekat korišćen za razne političke skupove. Za sliku se zahvaljujemo autorima facebook stranice Crno-beli Beograd.

Botorić je stradao u I svetskom ratu, njegovi filmovi su razvučeni širom sveta, a skoro vek kasnije, jedan veći deo pronađen je u Beču. 

Među pronađenim filmovima, bio je prvi srpski film "Život i delo besmrtnog vožda Karađorđa" koji je nakon mnogo godina, 2000-tih obrađen i srećom, danas dostupan u digitalnom obliku, pod vlasništvom Jugoslovenske kinoteke, na čijem ga YT kanalu možete i pogledati.

Lokacije iz navedenog filma, koje smo pronašli za vas, pogledajte ovde.

U narednom tekstu vezanom za bioskope kojih više nema, očekuju vas bioskopi koji su tokom osamdesetih i devedesetih bili popularni u Beogradu.